Ülkenin Başbakanı Hassan Diyab, patlamanın kentteki limanının yakınında depolanan yaklaşık 2 bin 750 ton amonyum nitrattan kaynaklandığını söyledi. Olayın video görüntüleri is patlamadan önce yakınlarda yanan bir ateşi gösteriyor.
'Amonyum Nitrat', NH₄NO₃ kimyasal formülüne sahiptir. Küçük gözenekli peletler (topak) veya "pril" olarak tabir edilen bir tür maden cevheri olarak üretilen bu ürün, dünyanın en yaygın kullanılan gübrelerinden biridir.
Aynı zamanda akaryakıtla karıştırılıp patlayıcı bir maddeyle patlatılması sağlandığında, birçok mayınlı patlayıcının ana bileşeni olur.
Endüstriyel bir 'Amonyum Nitrat' felaketinin gerçekleşmesi için çok fazla şeyin yanlış gitmesi gerekir. Trajik bir şekilde, Beyrut'ta durum böyle görünüyor.
Patlamaya ne sebep olmuş olabilir?
'Amonyum Nitrat' kendi kendine yanmaz.
Bunun yerine, diğer malzemelerin yanmasını hızlandırabilen bir oksijen kaynağı görevi görür.
Yanmanın meydana gelmesi için oksijen mevcut olmalıdır. 'Amonyum Nitrat' priller, çevremizdeki havadan çok daha konsantre bir oksijen kaynağı sağlar. Bu yüzden petrol ve diğer yakıtlarla karıştırıldığında, patlayıcı olarak madencilikte etkili bir şekilde kullanılır.
Bununla birlikte, yeterince yüksek sıcaklıklarda 'Amonyum Nitrat' kendi başına şiddetli bir şekilde ayrışabilir. Bu işlem, azot oksitleri ve su buharını içeren gazlar oluşturur. Patlamaya sebep, bu gazların hızlı salınımıdır.
'Amonyum Nitrat' ayrışmasını depolandığı yerdeki bir patlama ya da bulunduğu yere yakın bir yerdeki yoğun bir yangın başlatabilir. 2015’te Çin'in doğusunda yaşanan Tianjin patlamasında, bir kimya fabrikasında yanıcı kimyasallar ve 'Amonyum Nitrat'ın birlikte depolanması sonrası 173 kişinin ölümüne yol açan patlama bu nedenle yaşandı.
Beyrut'taki patlamaya neyin neden olduğunu tam olarak bilmesek de, olayın görüntüleri, patlama gerçekleşmeden önce şehrin liman bölgesinin bir bölümünde görülen bir yangın tarafından tetiklenmiş olabileceğini gösteriyor.
Bir yangının 'Amonyum Nitrat' patlamasını tetiklemesi nispeten zordur. Zira yangının 'Amonyum Nitrat' prillleriyle aynı alanda sürdürülmesi ve sınırlandırılması gerekir.
Ayrıca, prilllerin kendileri yangın için yakıt değildir, bu nedenle başka bir yanıcı malzeme ile karıştırılması veya birlikte paketlenmeleri gerekir.
Şehir sakinlerinin sağlığı risk altında
Beyrut'ta, uygun güvenlik kontrolleri olmadan 6 yıl boyunca depoda 2 bin 750 ton 'Amonyum Nitrat' depolandığı bildirildi.
Bu tedbirsizlik, bu kadar yıkıcı bir endüstriyel patlamanın olmasında ve sonucunda bu denli trajik sonuçların doğmasında muhakkak ki etkili olan hususlar.
'Amonyum Nitrat' patlaması büyük miktarlarda azot oksit üretir. Azot dioksit (NO₂) kırmızı, kötü kokulu bir gazdır. Beyrut'tan gelen görüntüler, patlamadaki gazların ortaya belirgin bir kırmızımsı renk çıkardığı görünüyor.
Azot oksitler kentsel hava kirliliğinde yaygın olarak bulunur ve solunum sistemini tahriş edebilir. Bu kirli gazların yüksek seviyeleri özellikle solunum rahatsızlığı olan kişilerde daha da tehlikelidir.
Beyrut'taki patlama sonrası durum, yerel hava koşullarına bağlı olarak birkaç gün sürebilecek şekilde doğal olarak yok olana kadar şehir sakinleri için ciddi bir sağlık riski oluşturacaktır.
Önemli bir hatırlatma
Avustralya, çoğunlukla madencilikte kullanılmak üzere büyük miktarlarda 'Amonyum Nitrat' üretir ve ithal eder. Amonyak gazı, amonyaktan yapılan sıvı nitrik asit ile birleştirerek yapılır.
'Amonyum Nitrat' tehlikeli ürün olarak sınıflandırılır ve kullanımının tüm yönleri sıkı bir şekilde düzenlenir. On yıllardır Avustralya büyük bir olay olmadan 'Amonyum Nitrat' üretti, depoladı ve kullandı.
Beyrut'taki patlama bize bu düzenlemelerin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.
*Görüş: Gabriel de Silva ( Melbourne Üniversitesi, Kimya Mühendisliği Öğretim Üyesi) / Kaynak: New Zealand Herald Gazetesi