Fas ve Tunus ilişkilerinde yıllardır devam eden istikrarlı havaya, Tunus'un, Polisario Cephesi lideri İbrahim Gali'yi konuk etmesiyle gölge düştü.
Polisario Cephesi lideri İbrahim Gali'nin 8. Tokyo Uluslararası Afrika Kalkınma Konferansına (TICAD) katılmak üzere geldiği Tunus'ta Cumhurbaşkanı Kays Said tarafından karşılanması, Fas'ın tepkisine neden oldu.
Fas, kendi toprağı kabul ettiği Batı Sahra'da bağımsızlık yanlısı Polisario Cephesi'ne ve ona destek veren Cezayir'e tavır alırken, Tunus'un Polisario Cephesi lideri Gali'yi misafir etmesi bu iki ülke ilişkilerinde tansiyonu yükseltti.
Tunus Cumhurbaşkanı Said'in 26 Ağustos'ta Gali'yi havalimanında karşılaması ve bu görüntülerin resmi hesaplardan paylaşılmasıyla başlayan bu gerilim, karşılıklı açıklamalar ve büyükelçilerin geri çağrılmasıyla tırmandı.
Fas yönetimi, Said'in Gali'yi kabul ettiği 26 Ağustos'ta Tunus Büyükelçisi Hasan Tarık'ın istişare amacıyla ülkeye çağrılmasına karar verdiğini açıkladı.
Fas Dışişleri Bakanlığının açıklamasında, "Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said'in ayrılıkçıların liderini memnuniyetle karşılaması, daha önce görülmemiş tehlikeli bir adımdır. Fas halkının duygularını derinden yaralamaktadır." ifadelerine yer verildi.
Fas'ın bu kararına, Tunus da 27 Ağustos'ta Rabat Büyükelçisi Muhammed bin Eyyad'ı ülkesine çağırarak karşılık verdi.
Tunus Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, ülkenin Batı Sahra meselesinde "tamamen tarafsız" olduğu vurgulanarak, barışçıl bir çözüm bulunana kadar uluslararası meşruiyet çerçevesinde Tunus'un tarafsızlığını sürdüreceği kaydedildi.
Açıklamada, Polisario Cephesi lideri Gali'nin Afrika Birliği tarafından TICAD'a katılmak üzere davet edildiği ifade edilerek, Tunus'un Birleşmiş Milletler ve Afrika Birliği'ne bağlı olduğu aktarıldı.
- Diplomatik ilişkiler
İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler bu gelişmeler öncesinde olumlu seyrediyordu. Kays Said'in yönetime geldiği Ekim 2019'da iki ülke liderleri diplomatik ilişkileri ve iş birliğini geliştirmek istediklerine dair karşılıklı mesajlar vermişti.
Fas Kralı 6. Muhammed, Kays Said'in yemin törenine Fas'tan Meclis Başkanı'nın da yer aldığı üst düzey bir heyet göndermişti.
Kartaca Sarayı'nda heyetle bir araya gelen Said, Tunus'un Fas ile ilişkileri geliştirmek için her zaman hazır olduğunu ifade etmişti.
Ancak iki ülke liderleri bu süre zarfında karşılıklı ziyaretlerde bulunmadı. Fas Kralı 6. Muhammed, 30 Mayıs 2014'te eski Cumhurbaşkanı Munsif el-Merzuki döneminde Tunus'u ziyaret etmişti. Tunus tarafından da en son Merzuki, 2012 yılında Fas'a bir ziyaret gerçekleştirmişti.
- Ekonomik ilişkiler
Tunus ve Fas arasındaki diplomatik ilişkiler iyi olsa da ekonomik ilişkiler yıllardır zayıf kaldı.
Fas'ın 2021 yılı dış ticaret istatistiklerine göre, ülkenin Tunus'tan ithalatı 215,7 milyon dolar, ihracatı ise 123 milyon dolar civarında.
Rakamlara bakıldığında iki ülke arasındaki ticari ilişkilerden daha çok Tunus'un istifade ettiği görülüyor.
Fas'ın Tunus'tan en önemli ithal ürününü, hurma oluşturuyor. Tunus, 2019 yılında Fas'a 33 bin ton ihracat yaptı. Söz konusu rakam, Tunus'un toplam hurma ihracatının yüzde 13'ünü oluşturdu.
- Polisario Cephesi ile Fas arasındaki gerginlik
Fas'ın 1975'te eski İspanyol sömürgesi Batı Sahra'yı topraklarına katmasının ardından Cezayir'in destek verdiği bağımsızlık yanlısı Polisario Cephesi ile Rabat yönetimi arasında başlayan gerginlik devam ediyor.
Fas, bölgenin kendi egemenliğinde kalması gerektiğini savunarak, egemenliği altında Batı Sahra'da "genişletilmiş özerklik" teklif ediyor.
Polisario Cephesi ise Batı Sahra'nın bağımsız devlet olduğunu ileri sürüyor ve kendi kaderini tayin için referandum çağrısında bulunuyor.
