Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi'ne göre, istenmeyen kişi ilan edilen diplomatik personelin dokunulmazlığı kendilerine tanınan sürede ülkeyi terk etmemeleri halinde kalkabiliyor ancak Fransa, Nijer'deki askeri yönetimin gayrimeşru olduğuna gönderme yaparak kararların hükümsüz olduğunu savunuyor.
Nijer'de 26 Temmuz'da yönetime el koyan askerlerin, Fransa'nın Niamey Büyükelçisi Slyvain Itte'nin 25 Ağustos'ta ülkeden ayrılması için verdiği 48 saatlik süre dün gece sona erdi.
Fransız yönetimi ise "cuntanın Fransız Büyükelçi'nin gitmesinin talep edebilecek bir otorite olmadığını" savunuyor.
Son olarak Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da sürenin dolmasının ardından yaptığı açıklamada, baskılara rağmen büyükelçilerini geri çekmeyeceklerini duyurdu.
- Uluslararası hukuka göre istenmeyen kişi ilan edilmesi
Devletler arası ilişkilerde, bir ülkenin başka bir ülkeye uyguladığı en ciddi diplomatik yaptırım, topraklarındaki yabancı büyükelçinin "istenmeyen kişi" ilan edilmesi olarak biliniyor.
Diplomatik ilişkileri düzenleyen, 1963 yılında yürürlüğe giren Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi'nin 9. ve 21. maddelerine göre, bir devletin, "herhangi bir zaman diliminde ve kararın gerekçesini açıklamak zorunda olmaksızın, gönderen devlete, misyon şefinin veya diplomatik misyon kadrosunun herhangi bir üyesinin istenmeyen kişi olduğunu bildirebilme" hakkı bulunuyor.
Olağan şartlarda, bu karardan sonra, istenmeyen kişi ilan edilen kişi, ülkesi tarafından çağrılıyor ve misyondaki görevi son buluyor.
Diplomatik İlişkiler Hakkındaki Viyana Konvansiyonu'nun 41. maddesi, bir diplomata, bulunduğu ülkenin yasalarına ve düzenlemelerine saygı duymayı mecbur kılıyor.
Maddede, diplomatlar için devletlerin iç işlerine karışmama yükümlülüğü yer alıyor.
- İstenmeyen kişinin ülkeden ayrılmama hali
Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi'nin 9. maddesine göre, diplomatik misyon sahibi devlet bu maddenin 1'inci fıkrasında kayıtlı yükümlülüklerini yerine getirmeyi reddeder ya da makul bir süre içinde yerine getirmezse, ev sahibi devlet ilgili kişiyi, misyonun bir üyesi olarak tanımayı reddedebiliyor, yani bu kişinin diplomatik dokunulmazlığı kalkmış oluyor.
Bu durumda dokunulmazlığı kalkan diplomat, herhangi bir yabancı vatandaş gibi konuk devletin sınır dışı etme tasarruflarına açık hale gelebiliyor.
İstenmeyen kişi ilan edilen bir diplomatın kendi ülkesi de bu kararı alan ülkeye mütekabiliyet ilkesi gereği aynı şekilde karşılık verebiliyor.
Ancak Fransa, büyükelçisinin Nijer'deki varlığına ilişkin, askeri yönetimin meşruiyetinin bulunmadığını gerekçe göstererek istenmeyen kişi ilanının hükümsüz olduğunu savunuyor.
- Büyükelçilik yerleşkesinin dokunulmazlığı
Büyükelçi Itte'ye ülkeden ayrılması için verilen sürenin dolmasının ardından Fransa'nın Niamey Büyükelçiliği önünde alınan güvenlik önlemleri dikkati çekiyor.
Yerel kaynaklardan alınan bilgiye göre, Büyükelçilik çevresinde güvenlik önlemleri artırıldı ve bölgeye giriş çıkışlara izin verilmiyor.
Viyana Sözleşmesi'nin 22. maddesine göre, yabancı misyon binaları dokunulmazlığa sahip.
Ev sahibi devlet yetkilileri, misyon şefinin rızası olmadıkça, bu binalara giremiyor.
Madde kapsamında, "Misyon binaları ile içindeki eşyalar ve diğer mallar ve misyonun nakil vasıtaları arama, el koyma, haciz veya icradan bağışıktırlar." ifadeleri kullanılıyor.
Nijer'deki askeri yönetimin, Itte'nin ülkeyi terk etmemesi halinde, Fransa Büyükelçiliği ve Fransız askeri üssüne elektrik, su, gıda ve yakıt tedarikini durdurabileceği iddiaları gündeme geldi.
- Nijer'deki darbe
Nijer'de Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, 26 Temmuz'da Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı unsurlarınca alıkonulmuş ve o akşam asker, yönetime el koyduğunu duyurmuştu.
Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı General Abdurrahmane Tchiani, 28 Temmuz'da CNSP isimli geçiş hükümetinin başına geçmişti.
CNSP, 7 Ağustos'ta Lamine Zeine'yi başbakan olarak atamış, 10 Ağustos'ta asker ve sivillerden oluşan 21 üyeli kabineyi açıklamıştı.
Nijer, daha önce de Fransa ile imzalanan 5 askeri işbirliği anlaşmasının iptal edildiğini duyurmuştu.
Fransa'nın Nijer'de yaklaşık 1500 askeri ve Uluslararası Diori Hamani Havalimanı yakınlarında da bir askeri üssü bulunuyor.