Samir*, 300 Gazzeli’nin yer aldığı listede kendi adını bulabilmek için haftalarca bir Facebook sayfasını kontrol etti. Bu listede yer alan kişilerin ertesi gün sabah saat tam 7'de Refah sınır kapısına gitmeleri gerekiyordu ve daha sonra kapıdan Mısır'a yürüyerek Gazze'yi terk edebileceklerdi.
Ancak mülteci olarak değil, ödeme yapan müşteriler olarak.
Cuma günü Mısır, olası bir ateşkes anlaşmasını hayata geçirmek ve İsrail'in Gazze'de henüz büyük bir askeri operasyon düzenlemediği tek şehir olan Refah'a yönelik beklenen saldırısına karşı uyarıda bulunmak üzere İsrail'e üst düzey bir heyet gönderdi.
Mısır hükümeti, Gazzelilerin kitlesel olarak kendi topraklarına göç etmesini engellemek istiyor ve böyle bir gelişmenin [yani mültecilerin] kalıcı hale gelmesinden korkuyor.
Hal böyleyken, geçmişte devletle güçlü bağlantıları olduğu iddia edilen özel bir Mısır şirketinin, her gün birkaç yüz Gazzeliyi sınırdan geçirerek kârlı bir iş modeli yarattığı ortaya çıktı.
Refah sınır kapısı üzerinden gerçekleştirilen ticaret üzerinde adeta bir tekel konumunda olduğu bilinen ‘Hala Danışmanlık ve Turizm Şirketi’nin, [Gazze’den kaçmak isteyen] yetişkinlerden 5.000 dolar, 16 yaşından küçük kişilerden ise 2.500 dolar ücret aldığı düşünülüyor.
The Sunday Times'ın [Birleşik Krallık’ta yayınlanan bir haftalık gazete] Mısır'a gitmek üzere Hala Şirketi'ne kayıt yaptıran Gazzelilerin isimlerini ve yaşlarını detaylandıran günlük listeler üzerinde yaptığı analiz, şirketin Mart ayının başından bu yana 20,000'den fazla kişiyi tahliye ederek en az 88 milyon dolar kazanmış olabileceğini gösteriyor.
Nisan ayının başında, bu listelerdeki isim sayısı her gün yaklaşık 295'ten [önceki ayın ortalaması] 475'e yükseldi ve şirketin potansiyel olarak ortalama günlük gelirini günde en az 1,25 milyon dolardan 2 milyon dolara çıkardı.
Tahliye için şirketin sağladığı "koordinasyon hizmetlerini" kullanan bazı Gazzeliler kayıt yaptırmak için 5.000 dolardan fazla ödediklerini söyledi. Hatta bazıları iki katını ödemiş.
Hala Şirketi, Gazze'den Mısır'a "VIP" taşımacılık hizmeti sunmak üzere 2019 yılında kuruldu ve o dönemde -sezona bağlı olarak- 350 dolar ila 1.200 dolar arasında değişen bir ücretlendirme yapıyordu. Bu hizmetten yararlananlar, böylece [resmi işlemler ve] onay için uzun süre beklemekten ve Kahire'ye ulaşmak için Sina yarımadasında dur-kalk şeklinde üç gün süren zahmetli bir yolculuk çekmekten kurtulabiliyordu.
Daha varlıklı Gazzeliler seyahatlerini kolaylaştırmak için bu hizmeti kullanırken; yurtdışında üniversite eğitimine başlayan öğrenciler gibi, belirli bir tarihte [gidecekleri ülkeye] varışlarını garanti altına almak isteyenler kişiler de Hala şirketine itimat ediyordu.
Organize Suç ve Yolsuzluk Raporlama Projesi'ne göre [altı kıtada çalışan araştırmacı gazetecilerin oluşturduğu küresel bir ağ] şirketin etkinlikleri 7 Ekim'den sonra askıya alındı, ancak koordinasyon hizmetleri Ocak ayı sonlarında -daha yüksek bir ücret karşılığında- yeniden başladı. Şubat ayında Sky News ve BBC'ye Gazzeliler tarafından verilen başka ifadeler de tahliye için 5.000 dolar ödendiği iddialarını destekler nitelikteydi.
Hala'nın arkasındaki adam kim?
Hala, Gazze'nin İsrail tarafından tamamen kontrol edilmeyen tek giriş ve çıkış noktası [olan Refah geçişi] üzerindeki nüfuzu nedeniyle "Geçişin Kralı" lakabıyla anılan iş adamı İbrahim el-Arjani'ye ait birçok şirketten biri.
El-Arjani, 2008 yılında kardeşinin ölümüyle sonuçlanan çatışmaya misilleme olarak birkaç polis memurunu rehin aldı ve bu nedenle hapse girdi. 2010'da serbest bırakıldıktan sonra “Sons of Sinai” [Sina’nın Oğulları] adlı inşaat şirketini kurdu ve aşiret ittifaklarından faydalanarak bölgedeki kamyon geçiş güzergahlarını emniyet altına aldı. Kurduğu şirket bugün Gazze Şeridi'ne yardım ulaştırılmasında görev alıyor ve aynı zamanda Mısır hükümeti ile 2021 yılında Gazze’nin yeniden inşası için 500 milyon dolarlık bir sözleşme imzaladı.
El-Arjani 2015 yılına gelindiğinde çoğunluk hisseleri devlete ait olan “Misr Sinai for Industrial Development and Investment” [Endüstriyel Kalkınma ve Yatırım için Mısır Sina’sı] adlı şirketi kurdu. Aynı dönemde, bölgede artan IŞİD bağlantılı militan grupların tehdidiyle mücadele etmek için Mısır Silahlı Kuvvetleri tarafından desteklenen bir milis gücü de oluşturdu. El-Arjani, aynı zamanda “Sina Kabileleri Birliği”nin başındaki isim. [Arap Baharı esnasında cihat yanlısı gruplarla mücadele etmek ve Mısır hükümetini desteklemek için kurulmuş bir örgüt.]
El-Arjani ayrıca Afrika'nın en büyük futbol kulübü olan [Mısır merkezli] “el-Ehli” futbol kulübünün ana sponsoru ve Kahire'deki BMW showroomunu işletiyor. Mısırlı iş adamı, Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın “Vizyon 2030” programında da yer alıyor.
‘Hala’ hizmeti nasıl çalışıyor?
Hala'nın listesinde yer almak için, yakın aile üyelerinden birinin Kahire'nin doğusundaki “Nasr City” bölgesinde bulunan merkez ofisine kayıt yaptırması gerekiyor. Samir’in [makalenin başında bahsedilen Gazzeli] Mısır'da herhangi bir aile üyesi yoktu, bu yüzden bir arkadaşına onun adına kayıt yaptırması için vekalet verdi.
Han Yunuslu Samir, normalde hemşire olan eşi Meryem ile birlikte Kanada'da yaşıyor. Her ne kadar bazı çifte vatandaşlar dışişleri bakanlıkları aracılığıyla tahliye olup Hala'ya ödeme yapmak zorunda kalmasalar da, Kanada büyükelçiliği Samir'e ancak kendisi Mısır'a ulaştıktan sonra yardım edebileceğini söyledi.
Meryem ise borç aldığı parayı Samir'in Kahire'deki arkadaşına aktardı, böylece Samir kayıt işlemlerine başlayabilecekti.
Samir'in arkadaşı her sabah erkenden Hala'nın merkez ofisine giderek kapıdaki uzun kuyruğa giriyordu. [Ancak] sekizinci denemesinde danışma masasına ulaşmayı ve Samir'i kaydetmesi için 5.000 dolar nakit parayı görevliye ödemeyi başardı.
Bununla birlikte, 12 Mart'ta getirilen yeni bir kural uyarınca Hala sadece doğrudan akrabaların kayıtlarını kabul ediyor. Bir Hala yetkilisi, bu duruma istisna yapılabileceğini, ancak bunun 1.500 dolar ek nakit paraya mal olacağını söyledi.
Böylece toplam 6.500 dolar teslim edildikten sonra, yetkili, Samir'in adının üç gün sonra listede yer alacağını belirtti. Onay olarak kendisine bir seyahat bileti verildi, ancak ödenen ücret kaydedilmedi.
Samir internet bağlantısı kuramaz, listede adını göremez ve ertesi sabah saat 7'ye kadar Refah sınır kapısına ulaşamazsa, kaydı geçersiz sayılacak ve parası iade edilmeyecekti.
Üç hafta boyunca listeyi kontrol ettikten sonra Samir nihayet adını gördü. Sevdikleriyle vedalaştı ve geniş ailesinin de mümkün olan en kısa sürede tahliye edilmesine yardımcı olacağına söz verdi.
Refah sınırından geçtikten sonra -200 metrelik bir geçiş- Kanada Büyükelçiliği tarafından alındı ve Kahire'ye götürüldü.
Samir Gazze'den çıktı ama yaşlı anne ve babası hâlâ Refah'ta bir çadırda yaşıyor. Tahliyelerini ayarlamak için 10.000 dolara ihtiyacı olan Samir, diğer yüzlerce Gazzeli gibi GoFundMe'de [paraya ihtiyacı olan kişilere bağış toplamaya yarayan çevrimiçi bir hizmet] bir kampanya başlattı.
[Bir başka Gazzeli] Kerim* ise, parası sınırlı olduğu için tahliye önceliğini kime vereceğine karar vermek zorunda. İki kuzeni İsrail bombardımanında yaralanmış ama Kerim onların hemen Mısır’a geçmeleri için para ödeyememiş. Bunlardan biri enfekte olan yaraları nedeniyle vefat etmiş.
Kahire'de [yaşayan ve] geniş ailesini [Gazze’den] tahliye etmek için kayıt yaptırmaya çalışan bir Filistinli olan Kerim, "Hala ofisinin sabah 8'de açılmasını gece 3'ten itibaren sokakta bekleyen insanlar var" dedi. Bir keresinde de kalabalığı sakinleştirmek için çevik kuvvet polisinin çağrıldığını sözlerine ekledi.
"Zaman çok önemli. Aşağı tükürsen sakal, yukarı tükürsen bıyık. Önce kimi tahliye etmeliyim? En yaşlı olanı mı? En küçüğünü mü? Yaralıyı mı?"
Kerim, Mısır hükümetinin Hala'yı borçlarının bir kısmından kurtulmak için gelir elde etmek amacıyla kullandığına inanıyor.
"Eğer insanların Gazze'den çıkmasına yardımcı olmak konusunda iyi niyetli olsalardı, bu kadar para istemezlerdi. Neden sadece geçişi açmıyorlar?"
Gazzelilerin tahliye için binlerce dolar ödediği bir sistemin varlığını Hamas reddediyor. Mısırlı yetkililer de aynı şekilde ülkeye giriş yapabilmek için para ödendiğini kabul etmiyor.
Ancak [böylesi bir] sınır geçiş hizmetinin varlığının bile inkar edilmesine rağmen, Filistin tarafından yönetilen “Geçişler ve Sınırlar Genel İdaresi” bu ay bir düzenlemede bulunarak Hala'nın müşterilerinin geçişi için belirli bir zaman dilimi ayarladı: Sabah 8-10 arası.
İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün [ABD kökenli bir sivil toplum kuruluşu] İsrail-Hamas savaşı başlamadan önce Hala hakkında yaptığı bir araştırmada, şirketin "Mısır'ın güvenlik kurumlarıyla güçlü bağları olduğu ve personelinin büyük bölümünün eski Mısırlı subaylardan oluştuğu" iddia edilmişti.
Yine de, Refah'ta sıkışıp kalan Filistinliler için “Hala” tek umut olabilir.
Gazze'de travma terapisti olarak çalışan Halid*, "Mısır'a girmek için 5.000 dolar ödemek çılgınca görünebilir ama ölümden kurtulmak ve savaştan kaçmak her şeye değer" dedi.
"Kesinlikle kızgınım ve kendimi gasp edilmiş hissediyorum. Bu şirket sahip olduğumuz her şeyi, hiçbir çaba sarf etmeden masa başında bizden alıyor.”
*İsimler değiştirilmiştir.
[Köşeli parantezler, mütercimin konu daha iyi anlaşılsın diye yaptığı açıklamaları ihtiva eder. İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir ve Orta Doğu Haber'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.]
