Birleşmiş Milletler (BM) Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA), İsrail işgali ve ablukası altındaki Filistinli mültecilerin iş ve yardım programlarına ulaşmalarını sağlayan en önemli kurumların başında geliyor.
Ajans bünyesinde 30 bin Filistinli mülteci çalışıyor. Batı Şeria'da 19, Gazze Şeridi'nde de 8 mülteci kampı bulunan UNRWA, eğitim, sağlık ve alt yapının desteklenmesi gibi birçok konuda mültecilere hayati önemde hizmetlerde bulunuyor.
İsrail'in, Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) kendisi aleyhinde aldığı karara karşın UNRWA'yı hedef alarak, kurumu 7 Ekim'deki saldırılarla ilişkilendirme çabası Filistinli mültecilere giden bu yardım ve hizmetlerin durması riskini doğuruyor.
ABD, Almanya ve İngiltere'nin, herhangi bir ispata ihtiyaç duymaksızın İsrail'in öne sürdüğü iddiaların doğruluğu yönünde bir tavır alması bu riski artırıyor.
Filistin yönetiminden İsrail'e tepki
Filistin yönetimi, UNRWA'nın tasfiyesini hedef alan İsrail'in kışkırtma kampanyaları konusunda uyarılarda bulunarak, Ajans hakkında finans desteği sağlama konusunda geçici askıya alma kararı alan ülkelere bundan vazgeçmeleri çağrısı yaptı.
Hamas Hareketi de yaptığı yazılı açıklamada, UNRWA'nın, İsrail'in iddiaları üzerine bazı çalışanlarının iş sözleşmelerini feshetmesini şiddetle kınadı.
İsrail suçlamaları ise çoğunluğu Filistinli mültecilerden oluşan 30 bin kadar çalışan arasında sadece 12 kişiyi hedef alıyor.
UNRWA da iddiaların üzerine cuma günü, herhangi bir sayı belirtmeksizin, çalışanlarından bazıları hakkında 7 Ekim saldırılarına karışıp karışmadıklarına ilişkin soruşturma açtıklarını duyurdu.
Ancak, tüm bunlarla birlikte, İsrail'in UNRWA aleyhine tertip edilmiş olan suçlamalar, UAD'nin aldığı kararların ilanı sonrasında vakit kaybetmeksizin hemen devreye sokuldu.
UNRWA'nın kuruluşu
UNRWA, 1948 savaşı sonrasında, Filistinli mültecilere iş ve direk yardım programları sağlama hedefiyle 8 Ocak 1949'da BM Genel Kurulu'nda (BMGK) 302 numaralı karar sonrasında kuruldu.
Filistinli mülteciler konusuna çözüm bulma imkanlarının sahnede yer almadığı bir süreçte, BMGK, sonuncusu 30 Haziran 2023'te olmak üzere UNRWA'nın faaliyetlerini sürdürmesi yönünde sürekli yenilenen kararlar almaya devam ediyor.
Sorunlarının kesin çözüme ulaştırılması yönünde bekleyişte olan Filistin mültecilerden tam 4 nesil, insani yardımlar, sağlık ve eğitim konularındaki ihtiyaçlarının karşılanması konusunda UNRWA'dan büyük katkı alıyor.
UNRWA'nın çalışma tanımlarına göre, Filistinli mülteciler, 1948 savaşı sonrasında geçim kaynaklarını ve yaşam alanlarını kaybeden, Haziran 1946 ile Mayıs 1948 arasındaki süre içerisinde doğal ikametgahları Filistin toprakları olan insanlar olarak tanımlanıyor.
UNRWA, 1950'de 750 bin mülteciyi kapsayan başladığı faaliyetlerini bugün 5 milyon 900 bin Filistinli mülteciye yönelik sürdürüyor.
UNRWA'nın finans kaynakları
UNRWA dünyanın 5 bölgesinde bulunan Filistinli mültecilere yönelik yürüttüğü hizmetleri için gerekli finansmanı, en çok öne çıkan ABD, İngiltere, Almanya, Suudi Arabistan, Avrupa Birliği, İsveç, Japonya, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi ülkelerden karşılıyor.
Ajans tarafından yayınlanan verilere göre, uluslararası mali yardım, toplam harcamaların yüzde 93'ünü oluştururken, geri kalan yüzde 7'lik kısım ise uluslararası yardım ve insani yardım kuruluşlarına dağıtılıyor.
UNRWA'nın 2023 bütçesine göre, İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik savaş nedeniyle ek harcamalar hariç tutulduğunda toplam harcamalar 1,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu rakam 2023 yılının son çeyreğinde 7 Ekim sonrasındaki yaşananlar sonucunda 481 milyon dolara ulaşıyor ki bu da harcamaların 2 milyar doları aştığı anlamına geliyor.
UNRWA'nın harcamalarının yüzde 58'i eğitim, yüzde 15'i sağlık, yüzde 13'ü ailelerin desteklenmesi, yüzde 6'sı sosyal yardım, yüzde 4'ü mülteci kamplarının altyapısının iyileştirilmesi ve yüzde 4'ü acil durumlar şeklinde belirlenmiş kalemlere dağıtılıyor.
UNRWA kampları ve hizmet verilen merkezler
UNRWA, 19'u Batı Şeria'da, 8'i Gazze Şeridi'nde, 10'u Ürdün'de, 12'si Lübnan'da ve 9'u Suriye'de olmak üzere toplam 58 Filistin mülteci kampında faaliyet gösteriyor.
Suriye, Filistin, Lübnan ve Ürdün'de yaşayan yaklaşık 5,9 milyon mülteci ajansın hizmetlerinden yararlanmayı sürdürüyor.
Eğitim alanında ajansa bağlı 706 okul, 544 bin erkek ve kız öğrenci bulunuyor. Sağlık alanında ise 2023 sonu itibarıyla 140 sağlık merkezinde yılda yaklaşık 7 milyon kişiye hizmet veriliyor.
