Bu durum, Batılı şirketlerin tedarik zincirlerini çatışmadan izole etme çabalarını zorlaştırıyor.
Dünya arap zamkı üretiminin yaklaşık %80’ini sağlayan Sudan, bu maddeyi akasya ağaçlarından elde ediyor. Arap zamkı, Coca-Cola, M&M's, L'Oreal rujları ve Nestle hayvan mamaları gibi birçok kitlesel ürünün üretiminde karıştırıcı, sabitleyici ve yoğunlaştırıcı olarak kullanılıyor. Ancak RSF, 2023 yılının sonlarında ülkenin batısındaki Kordofan ve Darfur bölgelerindeki ana üretim alanlarını ele geçirdi.
Kaçakçılık ve Belgesiz Ticaret
RSF kontrolündeki bölgelerde üretilen arap zamkı, Sudanlı tüccarların RSF’ye ücret ödemesi karşılığında pazarlanabiliyor. Ancak ürün, resmi sertifikalar olmadan komşu ülkelere kaçırılıyor. Reuters’a konuşan sekiz üretici ve alıcı, zamkın sınır pazarlarından yasa dışı yollarla ihraç edildiğini doğruladı.
RSF temsilcisi, arap zamkı ticaretini koruduklarını ve yalnızca küçük ücretler aldıklarını iddia ederek, yasa dışı faaliyet iddialarını "propaganda" olarak nitelendirdi.
Son aylarda, Çad ve Senegal gibi Sudan’dan daha az üretim yapan ülkelerde veya savaş öncesinde neredeyse hiç ihracat yapmayan Mısır ve Güney Sudan’da, belgesiz ve ucuz fiyatlarla arap zamkı satışı arttı.
Batılı Şirketler ve Tedarik Zinciri Riski
Singapur merkezli Eco-Agri şirketinin Küresel Pazarlama Uzmanı Herve Canevet, Sudan’daki tüm arap zamkının şu anda kaçakçılık yoluyla elde edildiğini belirtti. Ancak, Uluslararası Arap Zamkı Tanıtım Derneği (AIPG), Sudan’daki rakip güçler ile arap zamkı tedarik zinciri arasında bir bağlantı görmediklerini ifade etti.
Nestle, Coca-Cola, Mars (M&M's üreticisi) ve L'Oreal gibi büyük şirketler konu hakkında yorum yapmazken, bazı tedarikçiler Sudan dışındaki kaynaklara yönelerek tedarik zincirlerini çeşitlendirdiklerini açıkladı.
Ucuz ve Belgesiz Zamk Satışı
Sudan merkezli Unity Arabic Gum’un kurucusu Mohammed Hussein Sorge, Çad ve Senegal’deki tüccarların kendisine Sudan’da üretilen pahalı bir arap zamkı çeşidi olan hashab zamkını normalde 5.000 dolar/ton fiyatına kıyasla 3.500 dolar/ton gibi düşük bir fiyatla sunduğunu söyledi. Ancak bu ürünlerin sürdürülebilirlik ve etik standartları karşıladığını gösteren Sedex sertifikası sunulamadı.
Sorge, bu zamkı satın almayı reddettiğini ve ürünlerin RSF bağlantılı kaçakçılık ağlarından geldiğinden şüphelendiğini belirtti. RSF’nin tüm üretim bölgelerini kontrol ettiğini ve tüccarlardan koruma ücreti aldığını ekledi.
Değişen Ticaret Rotaları
Savaş öncesinde arap zamkı, Hartum’da işlenip Port Sudan üzerinden dünya pazarlarına gönderiliyordu. Ancak şimdi, RSF bağlantılı zamk, Güney Sudan ve Kenya’nın Mombasa limanı gibi yeni rotalardan ihraç ediliyor.
Sudanlı üreticiler ve tüccarlar, RSF’nin zamk ticaretini altın, hayvancılık ve tarım gibi diğer sektörlerle birlikte kontrol ettiğini belirtiyor. Güney Sudan ve Orta Afrika Cumhuriyeti gibi ülkeler de bu ticaretin bir parçası haline geldi.
Arap zamkının yasa dışı kökenli olduğu ürünler, çevrimiçi platformlarda bile satışa sunuluyor. Sudanlı bir üretici, RSF’nin 2023’te depolarını yağmalamasının ardından ürünlerinin kendi markasıyla Facebook’ta satışa çıkarıldığını gördüğünü belirtti.
Bu gelişmeler, Sudan’daki çatışmanın küresel tedarik zincirlerine olan etkisini ve bölgedeki yasa dışı ticaretin boyutlarını gözler önüne seriyor.