Eski Sudan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü ve gazeteci Al-Obeid Murawih, AA muhabirine, Sudan ordusu ile HDK arasındaki savaşın siviller ve çevre ülkeler üzerindeki etkisini değerlendirdi.
Murawih, Sudan'da geçen yıl nisan ortasında çıkan iç savaşın, çatışmalardan doğrudan etkilenen Hartum, El Cezire ve Darfur'un 5 eyaleti başta olmak üzere halkın hayatını altüst ettiğini kaydederek, şunları söyledi:
"Bunun nedeni, HDK güçlerinin bilinçli olarak sivillerin evlerini işgal etmesi, bu işgallerin sivilleri doğrudan ve dolaylı olarak etkilemesi. Birçok Sudanlı yanlarına hiçbir şey almadan evlerini terk etmeye zorlandı ve bunu reddeden kişiler dayakla hatta bazen de ölümle cezalandırıldı. Yerlerinden edilmiş veya mülteci ailelerine eşlik etmek zorunda kalan çocuklar, savaştan en çok etkilenen gruplardan oldu. Çatışmalar nedeniyle terör ve panik dolu bir hayat yaşadılar. Çok sayıda çocuk yerinden edilme ya da sığınma yolculuğu sırasında hastalık ya da açlık nedeniyle hayatını kaybetti. Üstelik 10 ayı aşkın süredir devam eden yıkım nedeniyle çocuklar eğitim hakkından da oldu."
Çocuklar için temel bir hak olmasına karşın Sudan'da 20 milyondan fazla çocuğun okula gidememesini "son derece korkunç ve rahatsız edici" olarak nitelendiren Murawih, savaşın çocuklar üzerindeki psikolojik tahribatının okul yıkımlarına bağlı olarak zamanla daha da derinleşeceğini dile getirdi.
Murawih, savaşın ilk 2 ayında yerinden edilmenin olumsuz etkilerinin sınırlı kalmasına karşın savaş uzadıkça olumsuzlukların şiddetlendiğinden bahsederek, şu ifadeleri kullandı:
"Devlet ve insani yardım kuruluşları Hartum eyaleti sakinlerinin bir kısmının yerinden edildiği bölgelerde yer değiştirme kampları kurmaya zorlanmamıştı çünkü bu dönemde yerinden edilenler ya yerlerinden edildikleri şehir ve bölgelerdeki akrabalarının yanına taşındılar ya da ev kiralayıp yaşayabildiler. Savaşın uzaması ve yeni yerinden edilmiş insan gruplarının bölgeye gelmesiyle durum değişmeye başladı. Ev sahibi toplulukların üzerindeki yük arttı. Çalışabilen erkek ve kadınlar iş aramaya ve bunun için ailelerini terk etmeye zorlandı."
"Açlık nedeniyle ölümler yaşandı"
Çatışmaların yol açtığı gıda güvensizliği nedeniyle Sudan nüfusunun yaklaşık yüzde 37'sini oluşturan 17,7 milyon kişinin akut açlık çektiğini aktaran Murawih, gıda güvenliğinin, HDK'nin Gezira eyaletine ulaşması ve başkentin, bazı küçük şehir ve köylerini işgal etmesiyle daha ciddi tehdit altında olduğunu ifade etti.
Murawih, insani yardım kuruluşlarının savaş nedeniyle tüm ihtiyaç sahiplerine ulaşıp asgari miktarda gıda yardımı sağlayamadığını kaydederek, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Özellikle kırılgan ve savunmasız gruplar arasında açlık nedeniyle ölümler yaşandı. Öncelikle insani yardım kuruluşlarının çalışma koşullarının elverişsiz olduğunu kabul etmemiz gerekiyor. Pek çok vatandaşın sağlık hizmetinden yoksun olması veya sağlık hizmetlerine erişimin sınırlı olması, Sudanlıların büyük bir kesiminin hassas sağlık koşullarını savaştan önce bile daha da kötüleştirmişti. Birçok hastanenin işgal edilmesi veya sağlık personelinin göç etmesi nedeniyle kriz derinleşti. Özellikle Hartum eyaletindeki ana depoların ve eczanelerin yağmalanmasının ardından ilaç kıtlığının da eklenmesiyle sorunlar artmaya devam ediyor."
Uluslararası toplum savaşın durdurulması için baskı yapmalı
Komşu ülkelerin, Sudan'daki iç savaştan önce de problemlerle boğuştuğuna dikkati çeken Murawih, bölgedeki çatışmalar nedeniyle ortaya çıkan mülteci krizinin çevre ülkeleri zamanla daha olumsuz etkilediğini söyledi.
Murawih, çevre ülkelere sığınanların en büyük sorunlarından birinin temel hizmetlerden yararlanabilmek için gereken sayım ve ikamet koşullarının oluşturulamaması olduğunu belirterek, "Mültecilerin sayısının tespit edilememesi nedeniyle başta tedavi ve eğitim olmak üzere temel hizmetlerin sağlanması ve buna uygun bütçelerin tahsis edilmesinde sorunlar yaşanıyor." dedi.
Diplomasi ve uluslararası toplumun, sürdürülebilir çözümlerle Sudan'daki çatışmaların durdurulmasındaki önemine değinen Murawih, arabuluculuk rolünü üstlenenlerin tarafsızlık ilkesini koruyarak konuyu derinlemesine anlamaları gerektiğine vurgu yaptı.
Murawih, Sudan'ın ülkeyi yeniden inşa etme konusunda yeterli kaynak ve tecrübeye sahip olduğunu hatırlatarak, sözlerini şöyle tamamladı:
"Uluslararası toplum, nüfuzunu çatışmalara destek veren ülkeleri baskı altına alıp durdurmak için kullanabilir. Yeniden imar çalışmalarına gelince, nispeten kolay gördüğüm bir şey çünkü Sudan çok sayıda kaynağa ve büyük zenginliğe sahip bir ülke. Sudan devlet olarak yeniden inşa alanında iyi bir üne sahip ülkelerle net planlara göre savaş sonrasında stratejik ortaklıklara girebiliyor. Ülkede yeniden yapılanma uzun zaman almayabilir."
Sudan'da iç savaş
Sudan, 2023 Nisan ortasından bu yana Egemenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan komutasındaki ordu ile HDK arasında şiddetli çatışmalara sahne oluyor.
HDK ve ordu, Aralık 2018'deki halk ayaklanması sonrasında yönetimi ele geçirip, yaklaşık 30 yıl iktidarda kalan Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir'in Nisan 2019'da devrilmesinin ardından sivillerin katılımıyla oluşturulan hükümette yer almış, 2021'de ise sivil hükümete karşı birlikte darbe düzenlemişti.
Ordu ve HDK'nin, askeri ve güvenlik reformu kapsamında HDK'nin orduya entegrasyonu meselesinde anlaşmazlığa düşmesinin ardından nisan ortasında iç savaş patlak vermişti.
BM'ye göre, dünyanın en büyük yerinden edilme krizinin yaşandığı Sudan'daki çatışmalar sonucu 13 binden fazla kişi hayatını kaybetti, 6 milyon kişi ülke içinde başka şehirlere, 1,7 milyon kişi çevre ülkelere kaçtı.
