İsrail'in saldırıları sırasında Gazze'deki okullar, hastaneler ve konutlar ile kültürel ve arkeolojik yapılar ciddi zarar gördü.
Filistin Merkezi İstatistik Bürosunun (PCBS) verilerine göre, Gazze Şeridi'nde 300 binden fazla yapı kısmen zarar gördü veya tamamen yıkıldı.
Gazze'de 60 bin 368 bina, 823 cami, 3 kilise, 136 okul veya üniversite tamamen yıkılırken 355 okul veya üniversite hasar aldı.
Gazze'deki hükümetin Medya Ofisine göre, İsrail ordusu, Gazze Şeridi'nde yaklaşık 655 bin metre kanalizasyon şebekesini tahrip etti.
İsrail ordusu, evler, hayati önem taşıyan tesisler ve hizmetler dahil olmak üzere Gazze'nin altyapısının yaklaşık yüzde 88'ini yok etti.
Memluk ve Osmanlı eseri Paşa Sarayı'nın büyük bölümü yok edildi
Gazze kent merkezinin kalbinde bulunan yüzlerce yıllık bir kültürel mirasa sahip olan Eski Şehir bölgesi Şucaiyye, Durc, Tuffah ve Zeytun olmak üzere dört ana mahalleden oluşuyor. Bu mahalleler, soykırım savaşı boyunca İsrail tarafından kasıtlı olarak yoğun saldırılara maruz kaldı.
Eski Şehir bölgesinde bulunan Kasr el-Başa Müzesi (Paşa Sarayı) Müdürü Neriman Halle, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Paşa Sarayı Arkeoloji Müzesinde ön planda olan bazı nadir eserler, bölgeyi karadan işgal eden ve yok eden İsrail ordusu tarafından çalındı." dedi.
İsrail ordusunun, bazı arkeolojik alanları havadan hedef almakla yetinmeyip, aynı zamanda Filistin kimliğini silmek amacıyla bunların büyük bir kısmını tamamen buldozerlerle yok ettiğini vurgulayan Halle, şunları söyledi:
"İsrail ordusunun, Aralık 2023'te bölgeyi hedef alan kara saldırılarında yok ettiği en önemli yerlerin arasında Paşa Sarayı, El-Ömeri Camii, Samra Hamamı, Porphyrios Kilisesi ve bazı antik evler yer aldı."
Eski Şehir'in ed-Durc mahallesindeki "Paşa Sarayı" medeniyetler boyunca Gazze Şeridi'nde kalan son saray örneklerinden biri.
Memluk ve Osmanlı mimarisinin bir karışımı olan bu saray, İsrail tarafından moloz haline getirildi.
Saldırıları sonrası saraydan geriye sadece, Memluk döneminde kumtaşı, Osmanlı döneminde ise kaya ve kireçtaşından yapılmış bazı duvar kalıntıları kaldı.
Yunan, Roma, Bizans ve İslam gibi farklı dönemlere ait çok sayıda eser bulunuyordu
İsrail'in bölgede bulunan Filistinlilerin evlerini yıkmasının ardından yerinden edilmiş Gazzeliler, bu arkeolojik simge yapının kalıntıları üzerine çadırlarını kurarak, bölgeyi bir sığınağa dönüştürdü.
İsrail'in kasıtlı yıkımına maruz kalan "Paşa Sarayı"nın tarihini üzüntüyle anlatan müdür Halle, "Bu sarayın tarihi yaklaşık 900 yıl öncesine, Memluk Devleti'nin sonu ve Osmanlı İmparatorluğu'nun başlangıcına kadar uzanıyor." dedi.
Sarayın zaman geçtikçe ve bölgenin geçirdiği tarihi değişiklikler nedeniyle Gazze Şeridi'nde hükümetin yönetildiği, yasaların çıkarıldığı bir mekan olmanın yanı sıra polis ve eğitim işlerinde kullanıldığını belirten Halle, 2010 yılında saray binasının bir kısmının Yunan, Roma, Bizans ve İslam gibi farklı dönemlere ait çok sayıda eserin toplandığı bir müzeye dönüştürüldüğünü ifade etti.
El-Ömeri Camii
Gazze'nin tarihi Eski Şehir bölgesinde yer alan ve bölgenin en eski ve en büyük camisi olan Büyük Ömer Camii adlı yapının tarihi Hristiyanlık ve İslam'dan da öncesine dayanıyor. Tarihi Filistin topraklarında yerel dinler için mabed olarak kurulan yapı, Bizanslılar tarafından 5. yüzyılda kiliseye, 7’nci yüzyılda Halife Hz. Ömer döneminde camiye çevrildi.
Tarih boyunca birçok kez deprem ve haçlı saldırıları sonucu yıkılan cami, Memluk'ten Osmanlı'ya kadar çeşitli dönemlerde yeniden inşa edildi. Birinci Dünya Savaşı'nda yeniden hasar gören cami 1925'te restore edildi.
Ünlü seyyah İbn Batuta'nın "estetik cami" olarak nitelendirdiği, Gazze'deki Filistinlilerin de "küçük Mescid-i Aksa" olarak da tanımladığı caminin 1400 yıllık minaresi, İsrail bombardımanında yıkıldı, caminin bir bölümü de zarar gördü.
Paşa Sarayı Müdürü Halle, İsrail ordusunun Aralık 2023 El-Ömer Camii'ni bombalayarak, buldozerlerle de ciddi zarar verdiğini ifade etti.
Halle, İsrail'in camide hedef aldığı en belirgin hedefin, "Filistinli araştırmacılar ve akademisyenler tarafından kullanılan el yazmaları ve nadir kitapların" yer aldığı, Memluk döneminden kalma kütüphane bölümü olduğunu vurguladı.
Eski Şehir bölgesindeki antik Es-Samra Hamamı da yok edildi
Gazze kentinin Eski Şehir bölgesindeki Ez-Zeytun Mahallesi'nde yer alan ve inşası MS 14. yüzyıla kadar uzanan tarihi Es-Samra Hamamı ile çevresindeki çok sayıda bina da İsrail'in saldırılarında yıkılan tarihi yerlerinden biri.
Halle, Samra Hamamı'nın da soykırım sırasında İsrail'in kasıtlı tahribatına maruz kaldığını ve böylece İsrail'in, Gazze Şeridi'ndeki tarihi hamamlardan sonuncusunu da yok ettiğini aktardı.
Vatandaşların, Eski Eserler Bakanlığı'nın ve uluslararası kuruluşların desteğiyle Gazze'deki arkeolojik alanların rehabilite edilmesi ve inşa edilmesi yönündeki umudunu dile getiren Halle, şunları söyledi:
"Bu alanlar, Filistinlilerin tarihini temsil ediyor. Gelecek nesillerin çalışması için bu tarihi alanların korunması gerekiyor."
Es-Samra Hamamı, Gazze Şeridi'ndeki Büyük Ömer Camisi'nden sonra ikinci en büyük arkeolojik anıt ve Filistin'deki en önemli Osmanlı mimari yapılarından biri olup Osmanlı hamamlarının muhteşem örneklerinden biri olarak kabul edilmekteydi.
Aziz Porphyrios Rum Ortodoks Kilisesi
İsrail ordusu Ekim 2023'te sivillerin sığındığı Gazze'de dünyanın en eski kiliselerinden Aziz Porphyrios Rum Ortodoks Kilisesini hedef alarak, en az 19 kişiyi öldürdü.
İsrail hava saldırılarıyla, ilk inşası M.S 425’e kadar uzanan ve dünyanın en eski üçüncü kilisesi sayılan Porphyrios Kilisesi’nin ışıklarını söndürerek, çan seslerini yok etti.
Halle, kilisenin kasıtlı olarak kiliseyi bombalamasının "Filistin kimliğini tamamen yok etme ve Filistinlileri topraklarından etme" girişimi olduğunu açıkladı.
Gazze'deki Hristiyan toplumundan Ramiz es-Suri, İsrail'in kiliseye yönelik saldırılarında 3 oğlu ile birlikte 12 yakınını kaybettiğini söyledi.
Yakınlarından ayrıca 9 kişiyi daha kaybettiğini ifade eden Suri, İsrail'in saldırıları nedeniyle Hıristiyanlardan çok sayıda kişinin hayatını kaybettiğini kaydetti.
Suri, İsrail saldırılarında hayatını kaybedenlerin tamamının sivil ve kiliseye sığınan kişilerden olduğunu kaydetti.
İsrail'in 7 Ekim'den bu yana Gazze Şeridi'ne düzenlediği saldırılarda yaklaşık 17 bin 881'i çocuk, 12 bin 316’sı kadın olmak üzere 48 bin 365 Filistinli öldü, 111 bin 780 kişi yaralandı.
Enkaz altında halen binlerce ölü olduğu bildirilirken, halkın sığındığı hastane ve eğitim kurumları hedef alınarak sivil altyapı da tahrip edildi.
